استنباط بیشتر افراد از کلمه :«ارتباط » تنها ارتباط گفتاری است و بیشتر افراد درباره 

تفاوت مرد و زن  ، در شیوه ی ارتباط های گفتاری پنداشت های قالبی دارند. مانند این که زنان پر حرف تر از مردان هستند ، مردان از اصطلاحات بیشتر استفاده می کنند و زنان لطیف تر سخن می گویند. هر چند پژوهش ها ، برخی از این پنداشت ها را تأیید می کند ولی بسیاری از این پنداشت ها از واقعیت به دور است.

افزون بر آن ما می توانیم بدون استفاده از کلمات، با یکدیگر ارتباط برقرار کنیم . حالات چهره ما ، لبخندها و اخم ها ، ارتباط های غیرکلامی برقرار می نمایند. دختران از همان اوان کودکی برتری کلامی را نسبت به پسران نشان می دهند . در صحبت کردن ، هم از کلمات بهتری استفاده می کنند و هم روان تر سخن می گویند. سیالی کلام نیز در آنها بهتر است . منطقه کلامی در نیمکره چپ مغز ، در

ناحیه بورکا و ورنیکه می باشد و تحقیقات نشان داده است در زنان نیمکره چپ مغز غالب است. در اینجا به چهار قسمت الگوهای حرف زدن، کیفیت صدا، کلمات ویژه ، و عبارات و محتوای سخن می پردازیم.  

ادامه مطلب...

برچسب‌ها:

در حدود ?? سال پیش مطالعات مربوط به مزاحمت جنسی به این مسئله مربوط می‌شد که آیا این موضوع می‌تواند به عنوان یک آسیب و مشکل برای زنان در نظر گرفته شود یا نه و به تحلیل توصیفی و میزان شیوع این پدیده پرداخته می‌شد، اما در سال‌های اخیر تحقیقات به سمت تحلیل نظری دلایل و پیامدهای این پدیده تغییر جهت داده است.

مزاحمت جنسی (Harassment) یکی از مصادیق بارز خشونت علیه زنان است که ممکن است در همه مکان‌ها رخ دهد. اما احتمال بروز آن در محل کار بیشتر از موقعیت‌های دیگر است.

انجام بررسی‌های گوناگون و پذیرش وجود مزاحمت جنسی از سوی مردان نسبت به زنان به مثابه نوعی خشونت جنسی در محل کار باعث شد که مزاحمت جنسی از مسئله‌ای فردی و خصوصی به دغدغه‌ای عمومی و سازمانی تبدیل شود. به طوری که در دهه ???? کمیسیون فرصت‌های شغلی برابر (EEOC) به عنوان یک مجرای رسمی به منظور جبران خسارت در مقابل عمل مزاحمت جنسی در محل کار تأسیس و چند ماده قانونی برای احقاق حقوق قربانیان این پدیده به تصویب رسید. هم‌اکنون نیز بسیاری از کشورهای غربی مزاحمت جنسی در محل کار را جرم می‌دانند.

متأسفانه در کشور ما برخلاف جوامع غربی تاکنون درباره این پدیده بررسی گسترده‌ای انجام نشده است. زیرا بسیاری از مسئولان و متولیان فرهنگی و آموزشی این پدیده را مخصوص جوامع غربی دانسته و تعداد کم شکایات مربوط به آن را شاهدی بر ادعای خود می‌دانند. اما تحقیقات اندک انجام شده در کشور نشان‌دهنده رشد روزافزون این پدیده است. تعداد کم شکایات مطرح شده بیشتر به دلیل ناآگاهی و عدم وجود مرجع قانونی خاص برای رسیدگی به معضلات مربوط به مزاحمت جنسی است تا شیوع کم آن.
 
عده زیادی از زنان و دختران جوان نمی‌دانند که مزاحمت جنسی به چه معناست و چه رفتارهایی را دربر می‌گیرد، حتی مشاهده شده که بسیاری از قربانیان علاقه‌ای به بازگو کردن تجربیاتشان ندارند و تعدادی نیز مجبور شده اند که به این وضعیت تن دردهند چون نمی‌دانند که باید به کجا شکایت کنند و از طرف دیگر نمی‌خواهند شغل خود را از دست بدهند. زنانی که در محیط کار خود دچار مزاحمت جنسی می‌شوند در وضعیت متناقضی قرار می‌گیرند؛ از طرفی نیاز مالی آنان را به ماندن ترغیب می‌کند و از طرف دیگر آنها غالباً قادر به تمرکز بر کار خود نیستند. این مسئله باعث کاهش بهره‌وری آنان شده و بیشتر آنان را در موقعیت اخراج از کار قرار می‌دهد که نتیجه آن فقر و آسیب‌پذیری مضاعف است.

پیش از اینکه به اصل موضوع بپردازم، اشاره به این امر را لازم می‌دانم که برای بررسی یک واقعیت بهتر است از ایدیولوژی‌های مورد پسند و دوست داشتنی مان دست برداریم زیرا ایدیولوژی برای نپذیرفتن واقعیات و یا شکست خوردن در برابر واقعیت‌های حیات به وجود آمده و حقیقتی است ذهنی که فرد و یا افرادی مشکلات واقعی حیات را رویا گونه و ذهنی حل کرده و سپس به نام حقیقت، برای زیبا ساختن واقعیت بر واقعیت تحمیل کرده اند با چنین تحمیل ایدیولوژیک، سدی فرا راه واقعیت زندگی، و مانع زایش پیهم واقعیت ها گردیدند. بناءً واقعیت طوری که باید پش می‌رفت جلوش گرفته می‌شود و ناگزیر باید منفجر شود، شاید افراط گرایی فمنیسم از همین امر مستثنا نباشد زیرا فمنیسم به مثابه جنس، واقعیتی است که وجود داشته و وجود دارد نمی‌توان با شانه بالا انداختن و ایدیولوژی ساختن رد کرد. واقعیت را باید
با واقعیت پاسخ گفت اگر بخواهیم فمنیسم را با ورق زن کتاب‌های مورد پسند و علاقه خود بررسی کنیم شاید به یک نگرش علمی دست نزده باشیم برای این که فمنیسم واقعیتی است زنده که جریانش را به پیش می‌کشاند و حوزه بزرگ رفتاری و فکری زندگی کنونی را شکل و معنا می‌بخشد. اگر به سراغ نهضت فمنیستی برویم و بخواهیم پژوهش در زمینه ارائه کنیم، کسانیکه خوشبین چونین نهضتنیستند هم ناگزیرند به روند جاری فمنیسم رجوع کند و از برداشت‌های سنتی، اسطوره‌ای و حتا ادبیات کلاسیک که در باره زنان ارائه شده روگردان شوند، با استفاده از مفاهیم گذشته برای پژوهش، در نهضت فمنیستی نه تنها که چاره ساز و روشنگرانه نیست بلکه تعصب بر انگیز و مسئله ساز می‌باشد.
جنس در اساطیر
اساطیر هر قوم در باره جنس و آفرنیش جنس نظرهای متفاوت و مختلف دارد که برخی تعصب بر انگیز و برخی هم نظر نیک در باره آفرینش تذکیر و تانیث دارد. در اساطیر هند از جمله کسانی که در فرقه شاکتاست و شیوا را می‌پرستند به با ورشان شیوا هم دارای خاصیت نرینگی و هم دارای خاصیت مادینگی است و این دونماد را مبدا و مبنای آفرنیش می‌دانند.
اساصیر چین در زمینه آفرنیش زن و مرد افسانه‌های متنوع دارد اما در افسانه‌های هوبئی که تاریخ نگارش آن مشخص نیست، اسطوره آفرنیش زن و مرد چونین بیان شده که: پان- گو، پس از زاده شدن از خاموشی و بیهودگی جهان ملول شد و تندیس مرد و زنی را از گل درست کرد تا زمین را اداره کنند و ادارهکننده زمین باشند. هنگام که این تندیس گلین خشکید، پان- گو عنصر یا نگ و ئین (روح) را در آنان دمید که نخستین زن و مرد جهان هست شدند.(1)
در اسطوره هندی خود شیوا آمیخته از تذکیر و تانیث است بناءً همین نیرو است در شیوا که به میان آورنده مرد و زن می‌شود، اما در اسطوره چینی زن و
مرد مستقیل و جدا از هم دارای دو جنس همزمان به وجود آمده اند برایمسئولیتی که نیازش میرفت، یعنی نگهداری و اداره زمین. از این اسطوره می‌توان چنین بر داشت کرد که جنس واقعیتی است مستقیل و با هم برابر.
در اساطیر مردمان بابل به ویژه در قانون حمورابی، اسطوره آفرینش جنس مرد و زن با اسطوره هندی و به خصوص با اسطوره پیدایش جنس چینی فرق دارد و بسا مسائل‌ جنسیتی نیز در این قانون تبارز یافته که از نگرش محض مردانه بر خوردار است. در اسطوره بابلی زن از پیکر مرد جدا شده و همچنین صفات شیطانی را نیز به زنان نسبت داده اند برای جنس زن جنسیت قایل شده و حد و مرز‌های مردانه‌ای که توام با احساس ملکیت همراه است به زن شخصیت جنسیتی می‌بخشد که درخور پسند مردانه باشد.
مسئله جنس، در اساطیر یونان نیز ناشی از برداشت مردانه است بنابه اساطیر یونان در آغاز تنها یک جنس وجود داشت که آن مرد بود، وقتی که پرومتئوس آتش را از نزد خدایان المپ ربود و برای انسان که همان مردان باشد آورد، مورد غضب زیوس قرار گرفت و زیوس با این کار پرومتوس خشمگین شد و در صدد تنبیه و آزار مردان (انسان) بر آمد و پرومتئوس را در کوه‌های قفقاز به زنجیر کشید، عقابی را گماشت تا هر روز جگرش را از سینه بیرون کند و سپس یزدان المپ، زن را آفریدند و در آفرینش زن همگی ایزدان سهم گرفتند، به همین دلیل این موجود جدید را «پاندورا» یعنی هدیه همگانی نام نهادند. آتنا جامه زربفت به تن پاندورا (زن) پوشاند و «آفرودیته» دلبری را به او آموختاند و نخستین زن عالم را به اپی متئوس برادر پرمتوس تقدیم کردند، او که مجذوب جمال پاندورا شده بود، بر خلاف توصیه برادرش پرمتوس این هدیه را پذیرفت و با پاندورا ازدواج کرد، پرومتئوس که تمام رنج و مصایب را در صندوقچه فقل کرده بود تا انسان (مردان) در زندگی رنج نبیند ولیپاندورا قفل صندوقچهرا گشود و تمام مصایب دوباره در جهان پیاده شد. پرومتوس امید را در صندوقچه گذاشته بود بناءً تنها امید ماند، که سلاح انسان در برخورد با مصایب قرار گرفت.(2) بناءً در این
اسطوره یک باور مردانه نهفته است و در ضمن مردان همه بدبختی‌های شان را در زمین از شیطنت و یاهم اشتباه همین جنس زنانه می‌دانند. در یهودیت و مسحیت هم به همین اشتباه زن بر می‌خوریم که همگون با همین اسطوره یونانی است.
در اساطیر آریایی به ویژه در آئین زردشت به «جهیکا» همسر اهریمن اشاره شده و اوست که اهریمن را برای دومین یورش به جهان و هستی می‌فرستد با آن که روشن نیست در اساطیر کهن آریایی که زن و مرد چگونه پیدا شد ولی در شاهنامه نخستین انسان مرد است به نام کیومرث که به معنا و مفاهیم گوناگون تفسیر شده، از جمله پادشاه خاک به آن گفته اند و از زن خبری نیست این مرد، نخستین پادشاه و نخستین انسان است. همچنین در داستان‌های اساطیری شاهنامه از جمله در داستان سیاوش و رودابه زن مظهر شیطنت و بدکاری معرفی شده و هم چنین شیطان همانند زن و یا به چهره زنان برای فریب مردان حضور پیدا می‌‌کند. در داستان اساطیری ضحاک شیطان یا اهریمن به گونه زن پدیدار می‌گردد با ضحاک می‌خوابد و او را به کشتن پدرش مرداس تشویق می‌کند و در شانه‌هایش دو مار را به وجود می‌‌آورد. در داستان هفت خوان رستم نیز پیر جادو همانند زن زیبا برای فریب رستم پدیدار می‌گردد، در سراسر شاهنامه زنانگی مفهوم دشنام را افاده می‌کند که یک مرد برای ناچیزی و دشنام دادن به مرد دیگر به کار می‌برد. در جنگی، رستم به افراسیاب می‌گوید:
تو در جنگ مردان پسـند نه ایکه خود مرده‌ای هیچ زنده نه ای
برو چون زنان پنبه و دوگ گیرپس پرده با دختران سوگ گیـر
اگر چه در داستان‌های اساطیری شاهنامه صفت زنانگی هم روشن نشده ولی اینقدر می‌دانیم که هنر کاملاً مردانه است و جنسیت اوج دارد.(3)بناءً گفته می‌توانیم که اسطوره و اسطوره‌ شناسی یک بیان و تفسیر مردانه پیرامون هستی است که مردان در نامگذاری و مفاهیم سازی اساطیر نقش به سزای دارند، یعنی مفاهیم جهان کهن و حتا امروزی بیان مردانه است و با زبان مردانه ارائه شده، اگر چه در زبان زن و مرد تفاوتی نیست ولی برداشت‌های
جنسیتی فهم متفاوت و مخصوص به جنس را القا می‌کند که تأمین کننده سلطه است زیرا تنها برای سلطه و بقای جنسیت زور و قدرت مطرح نیست باید از انواع مفاهیم برای سلطه استفاده کرد ورنه سلطه و اقتدار از بین خواهد رفت. تامین کننده بیشترین سلطه مردانه و مردانگی بر زنان شناخت و تفسیر مردانه از جهان، هستی و انسان می‌باشد که همه چیز را تعریف می‌کنند و خلاف تعریف و شناخت شناسی شان را نادیده می‌گیرند در حالی که شناخت نمی‌تواند معیار مطلق داشته باشد و در ضمن شناخت می‌تواند به تنوع بیانجامد. شاید پرسشی مطرح شود که چرا زنان به تفسیر و مفاهیم سازی جهان نپرداختند؟ به این پرسش می‌توان چنین پاسخی را پیش کرد که همیشه در برابر زندگی مردان خودشان را در خلا تصور می‌کنند و همواره می‌کوشند تا این خلا را پر کنند، اگر دقیق شویم مرد در عمق زندگی نسبت به زن، طفیلی است و همیشه برای همین طفیلی بودن شان تلاش می‌کنند، هر آن با ساختن حقیقت دل خوش، کنند و برایش بجنگند در حالی که زن حقیقت زندگی را همواره در کنار داشته که همانا زادن و پرورش طفل می‌باشد یعنی خود را در عرصه هستی و حیات بی‌کار و طفیلی احساس نمی‌کنند بلکه خودشان را محافظ و مجری حیات می‌دانند از این لحاظ کمتر ضرورت می‌افتد خلای زندگی را برای شان با مفاهیم سازی پر کنند و با ملکیت‌های سلطه بر انگیز دل خوش کنند(4) زنانی که عقیم هستند و یا به مرحله یائسگی می‌رسند دچار یک یأس و تفکرات مردانه می‌شوند یعنی خود را در خلا احساس می‌کنند ناگزیر می‌شوند که چون مردان به پرسازی خلا‌هایی را که احساس می‌کند بپردازند تا کتمانی باشد بر طفیلی بودن شان.
جنسیت در گزینه گوی‌های فلسفی و ادبی
یک پژوهشگر اگر بخواهد برای نقد فمنیستی از گزینه گویی‌های فلسفی و ادبی استفاده کند گزینه گویی‌های بسیاری را فراهم خواهد کرد که در باره حقارت زنان گفته شده حتا خوبترین این گزینه گویی‌ها، بوی تعبیض دارد و مفهوم جینستی را افاده می‌کند و از واقعیت جنس در آن خبری نیست و بیانگر فرودستی زنان است. شاید این مقوله مانی خیلی زیبا به نظر برسد و طرفداران نظر فمنیسم هم از آن استفاده کند: «زدن زن ولو با شاخه گل سزاوار نیست»(5) اگر چه در وقت و زمان گوینده‌ این سخن یک نگرش اخلاقی پیش تازانة می‌تواند باشد اما امروز به ویژه از نظر فمنیسم سبب حقارت و تحقیر زن این سخن می‌تواند شود زیرا اقتدار مردانه در عقب این مقوله نهان است، به این معنا که مرد اختیار دارد ولی نباید زن را بزند، بازهم اقتدار مردانه در این مقوله محفوظ است. به این مقوله شکسپیر اگر توجه کنیم بازهم اقتدار و توانایی مردانه را می‌توان مشاهده کرد: «زنان مثل گل سرخ هستند اگر پژمرده شوند به زودی پرپر خواهند شد» می‌توان چنین استنباط کرد که زنان خیلی ناتوان است و همواره به نوازش مردان نیاز دارند و گرنه زندگی شان را از دست می‌دهند، شاید بهتر از این دو مقوله در ادبیات پیدا نتوان کرد که زن را ستوده باشد ولی این ستایش تأمین کننده اقتدار مردانه است همانند این امر که به کسی همواره از نیکی ات یاد کنی و بکوشی او را مورد احسانت قرار بدهی تا او دائم مدیون تو باشد. اگر بخواهیم سخن و مقوله اهانت آمیز نسبت به زن، در ادبیات و فلسفه بجوئیم به هزاران مقوله و گزینه گویی‌ها خواهد رسید و اوراق کتاب و مقالة محافظه کاران را پر خواهند کرد. از این دست مقوله‌ها در ادبیات فارسی هم خیلی زیاد است که حتا تغزل شان هم رنگ و بوی جنسیتی دارد. اگر به گزینه‌گویی‌های فیلسوفان نظر اندازیم بزرگترین فیلسوفان از روی تعصب سخن گفته اند، شوپنهار می‌گوید: «زن، حیوان بلند مو و کوتاه فکری است که برای سرگردانی مرد آفریده شده» یا «زن، این موجود ناقص الخلقه پهن سرین و کوتاه پا» این گزینه گویی‌ها زننده‌ترین سخنانی است که نسبت به زنان در طول تاریخ گفته شده است و برای یک فمنیست چنین پژوهش و گردآوری از متون با استناد و مستدل هم اگر باشد قابل قبول نیست. یا این‌که نیچه می‌گوید: «اگر به سراغ زنان می‌روی تا زیانه را از یاد مبر.» این چنین بر داشت‌های مغرضانه و تعصب بر انگیز ذهن مردان را برای باور برتری شان نسبت به زنان، تقویت خواهند کرد. بناءً این چنین پژوهش‌ها در باره
فمنیسم بیانگر واقعیت فمنیسم نیست و جستاری هم نمی‌تواند در فهم جنس و جنسیت از منظر یک فمنیست باشد. مقوله‌ها و سخنانی که امروز حتا در مجالس و محافل به‌خاطر دفاع از نهضت فمنیسم به راه انداخته می‌شود و یا هم مراسم سمبولیک که تحت عنوان روز مادر گرفته می‌شود مفهوم جنسیت در حد بالای در این زمینه مطرح است. اگر بگویم که زن اولین و آخرین فرشته آسمانی است که به زمین هدیه شده، باز هم در پشت این سخن مفهوم مردانه‌ای نهان است. شاید بهترین کلمه که همان «هدیه» است مردانه باشد و این سخن هم یک سخنی است که مرد گفته و این هدیه هم درنظرش چیزی است که برای مرد اهدا شده است. جز این‌که ما باید واقعیت جنس را بپذیریم و گرنه هر نوع توصیف، ستایش و یا به باور برخی مردان حق دادن به زنان هیچ واقعیت را در این راستا فراهم نمی‌تواند و حتا باز هم باری از مفاهیم مردانه را به شانه زنان می‌گذارد، بنابراین باید ما مردان، موجودیت زن را چنان حس کنیم که هم می‌تواند حس کند و هم احساس می‌شود، در این مورد نیازی به مفهوم و پیش داوری‌های ذهنی نداریم بلکه با پدیده عینی روبرو هستیم که فراتر از زبان، ذهن، تصور و کلمات و لفظ است در این صورت ذهن مان را که آگنده از مفاهیم مردانه است خالی باید کرد تا هستی را چنان‌که هست، بیابیم نه چنان‌که به فهم در آمده است بفهمیم، زن هم از منظر مردان موضوعی است که به فهم در آمده است و فهمیده شده است و چون مفهوم یک واژه‌ای که معنا و مفهوم نحسی را ارائه می‌کند به زن می‌پردازد، با این پیش در آمد که زمینه گسترده‌گی احساس را با فهم ما مرتبط بسازد می‌پردازیم به مفاهیم بنیادین.
جنس و جنسیت
نقد فمینیستها از جامعه شناسی رایج برای این است که جنسیت با فهم ایدیولوژیک در روند تاریخ، غالب بر جامعه شناسی کنونی نیز است و تا هنوز جنسیت بهعنوان تفاوتهای بارز مفهومی با پشتوانه متنی، جامعه شناسی را همچنان مقتدر و مردانه نگه داشته است. زیرا تحقیق در باره جامعه مردانه است
یعنی مردان از نظر خود، خودشان را بیان کرده اند و جنس زن نیز با فهم نسبت به خودشان بیان شده، بناءً موقعیت سیاسی، فطری، اخلاقی، حقوقی، اجتماعی و فزیولوژیکی و ادبی زنان مکتوم مانده است.
بنابراین فمنیست‌ها انتقادهای زیر را به جامعه شناسی وارد کرده اند:
1- کار جامعه شناسی عمدتاً تحقیق در باره مردان و تبع آن نظریه پردازی برای مردان بوده است؛
2- یافته‌های پژوهش‌هایی‌که فقط روی مردان انجام شده به همه‌ای مردم تعمیم داده می‌شوند؛
3-حوزه‌ها و مباحث مورد توجه زنان همواره نادیده گرفته شده و بی‌اهمیت تلقی می‌شوند؛
4- هرگاه زنان در تحقیق گنجانده می‌شوند تصویری تحریف شده و حاکی از پیش داوری جنسی از ایشان ارائه می‌ شود؛
5- جنس و جنسیت به ندرت در مطالعات جامعه شناسی، متغییرهای تبیین‌گر مهمی تلقی می‌شوند.
از این نگاه جامعه شناسی در بهترین حالت کور جنس و در بدترین حالت جنس پرست است یعنی در بهترین حالت موقعیت زنان را در ساختار اجتماعی نادیده می‌انگارند و اهمیتجنس را به منزله‌ای متغیری تبیین‌گر کتمان می‌کند، در بدترین حالت هرنوع تجربه زندگی زنان را عملاً تحریف می‌کند. گذشته از این سلطه مردانه و بهر‌ه‌کشی مردان از زنان را نیز نادیده گرفته و طبیعی می‌دانند فقط یک جنس را که همانا مردان است مورد پرستش قرار می‌دهد، خوبی‌ها همه مردانه قلمداد می‌گردد و بدی‌ها زنانه پنداشته می‌شود. به سخن ساده، از شنیدن کلمة مردانگی و زنانگی چه احساسی به شما دست می‌دهد؛ معلوم است که مردانگی بنا به لحن مردان صفت است و زنانگی نفرین، این نمونه می‌تواند آشکارگر اوج جنسیت و جنس پرستی مردانه باشد.
آن اکلی، به سال 1982م جنس پرستی موجود در جامعه شناسی را چنین مشخص می‌کند:
1- جامعه شناسی از سرچشمة خود جانب‌دار بوده است؛
2- جامعه شناسی عمدتاً تخصصی مردانه است
3- در نتیجة وجود «ایدیولوژی جنسیت» جهان به‌شکل خاصی تصور می‌شود و فرضیاتی در بارة نحوة تعبیر تفاوت‌های میان زنان و مردان شکل می‌گیرد.(6)
با این سه عامل مرتبط به هم سرچشمه یا مبنا، تخصیص و ایدیولوژی جامعه شناسی را روشن کرده، ادعا می‌کند که مشخص، جامعه شناسی دانش مملو از غرایز مردانه است که در جریان روزگار نه به‌عنوان دستاورد و ساخته انسان، بلکه به نشان امر غریزی مسلط یک دوره در ادوار تکامل کرده است مانند، رویکردهای اخلاقی، قانونی، حقوقی و فرهنگی در جامعه.
واژه جنس آن چنان‌که در زبان یا در زبان عام کاربرد دارد، از نظر انتونی گیدنز معنای مشخص ندارد بلکه مبهم است یعنی کاربرد متنوع و نا مشخص دارد. در زبان پارسی هم اگر توجه کنیم به‌چنین اشاره‌ای بر می‌خوریم که واژه جنس کاربرد مشخص ندارد، در این آواخر فقط واژه ترکیبی: عملی جنسی، علاقه جنسی و... وارد زبان پارسی شده آن‌هم در میان معدودی از اشخاص.
آنچه که در جامعه شناسی فمنیسم از جنس مطرح است به معنای فعالیت جنسی نیست بلکه به‌ معنای تفاوت‌های زیست شناختی و کالبد شناختی میان زنان و مردان است، واقعیتی است عینی، محسوس و ملموس که در مقابل جنس مرد نه همسان، بلکه با ارزش و واقعیت اجتماعی برابر می‌ایستد یعنی زن و مرد دارنده نوعیت وجود یکسان است از دو جنس، و این دو جنس هم از نظر فردی در مقابل هم و از نظر جمعی و اجتماعی با هم برابرند. از این لحاظ، جنس مرد هیچ برتری را در زیست شناختی نسبت به جنس زن ندارد جز تفاوت اناتومی، بناءً به باور فمنیست‌ها برتری و برتری طلبی مردان از واقعیت جنس ناشی نمی‌شود، بلکه از حقایق مفهومی- اجتماعی جنسیت در جامعه ناشی شده است که در یک جامعه گشوده باید از ارزش این حقایق مفهومی کاسته شود، حتا مردود دانسته شود تا زنان همچون مردان بتواند در هر عرصه اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، ادبی و فرهنگی در جامعه تشبث کند.بنابه این برداشت می‌توان گفت که جنس واقعیت تن شناختی دارد و جنسیت اصطلاح فرهنگی، عقیدتی،
اخلاقی، جامعه شناسی حتا در بسا حکومت‌ها قانونی و حقوقی است. به‌سخن کوتاه هرنوع مفاهیم جنسیتی مقوله ایدیولوژیک است که در طول تاریخ از توانایی زنان به‌عنوان حربه محسوس خشن و روانی کاسته است و خودش را در جامعه انسانی همچون معرفت جا زده، در حالی‌که این معرفت تحریف واقعیت جنس است که به‌معرفت حقیقت انگاری جنسیت در آمده است که با آگاهی زنان این معرفت جنسیتی در اجتماع باید از میان برداشته شود.
پدرسالاری منبع جنسیت
سلطه مرد معمولاً پدرسالاری نامیده می‌شود، زیرا مردان به‌عنوان سردار در خانواده برخوردار از اهمیت روانی با پشتوانه حافظه پدر سالاری است و نقش کنترل‌گر را نیز دارد. می‌توان پدرسالاری را با سه مشخصة ذیل توجیه کرد:
1- زبان از سویی ذهن و حافظه را شکل و معنا می‌بخشد و از جانبی دیگر از ذهن و حافظه ناشی می‌شود، ابزار بیان قدرت در سلطه مردانه می‌گردد؛
2- خشونت، ابزار تجسم قدرت در سلطه مردانه؛
3- تقسیم کار و کنترل در آمد، ابزار تنظیم قدرت در سلطه مردانه.
با روی کار آمدن پدرسالاری نه تنها قدرت اجتماعی تغییر کرد بلکه کل روابط زندگی اجتماعی دیگرگون شد، تقسیم کار به‌میان آمد، اعتبار حقوقی دیگرگون شد، حیثیت ملکیت تک بعدی و مردانه شد، در تداوم چنین روش ملکیت، زن نیز جزء‌ی از ملکیت شد و تقرب کرد به ابزار خودکار تولیدی بدون مزد در دستگاهی که نیروی مولد آن تنها مرد پنداشتی بود و بس، یعنی خانواده پدر سالار. بعد از این توانایی انتخاب زن کاهش یافت.
زیرا این همه اعتبار مردانه سبب شد تا زن همچون جنس خود را فراموش کند و تمام عملکرد و گفته‌های مردان را معمول و طبیعی بپندارد. انسان موجودی است که از ذهن، حافظه و دیدگاه ناشی می‌شود، چنان‌که فیلسوف بزرگ یونان(ارسطو)- که جهان هنوز مدیونش است - می‌پنداشت برده؛ برده آفریده شده است.
برده‌ها هم هرگز به این فکر نمی‌رسیدند که آنان
دارای حقوق طبیعی است که اشخاص آزاد از آن برخوردار است زیرا حافظه برده‌ها ساخته و پرداخته حافظه مسلط جامعه بود و از این دیدگاة مسلط بر جامعه، ناشی می‌شدند. درحالی‌که این برده‌ها مرد بودند، پس این امر می‌تواند دلیلی باشد به کسانی‌که تفاوت مرد و زن را محض جنسیت می‌داند و می‌گویند که زنان چرا نمی‌تواند از حق شان دفاع کند؟ اگر به تاریخ نظر اندازیم این برده‌ها نبود که حقوق شان را اعاده کرد بلکه با روی کار آمدن نظریات فلسفی و به‌قدرت رسیدن طرفداران این دیدگاه‌های فلسفی بشرگرایانه بود که برده‌‌داری را در جامعه نابود کرد، به این معنا که نظر مسلط بر جامعه دیگرگون شد. بناءً زن هم جزءی از حافظه مردانه است تا این حافظه دیگرگون نشود جنسیت روپوشی اخلاقی، فرهنگی و... به واقعیت جنس خودش را تحمیل خواهد کرد.
چنان‌که سیمون دوبوار می‌گوید: «مردان به‌علت نیروی برتر فزیکی، یا توانایی‌های فکری خاصی بر زنان مسلط نیستند، بلکه به این علت بر آنها تفوق یافته اند که پیش از به‌وجود آمدن کنترل موالید، زنان اسیر ساختمان بیولوژیکی خود بودند. بار داری پی در پی، و مراقبت مستمر از کودکان، آنان را برای تأمین معشیت به مردان وابسته می‌کرد.»(7) بنابراین زنان چنان در سلطه مرد جذب شدند که هرگز به‌عنوان یک جنس زن که دارای گرایش‌های مشترک انسانی است به‌هم نمی‌رسیدند بلکه جزء‌ی از سازوکار مردان بودند، حق و حقوق شان، مرگ و حیات شان ارتباط می‌گرفت به مردی‌که او مربوطش می‌شد.
در روند روزگار این انتخاب زنان نبوده است که چه سان زندگی کنند! بلکه مردان بوده که چه سانی و چگونگی زندگی زنان را ترویج می‌کرد، برای آشکار شدن این امر اگر از گذشته تا اکنون نظر اندازیم به واقعیت،‌ در این مورد پی‌ خواهیم برد چنان‌که سینوحه پزشک مصری دوره فرعونیان در کتاب خود، که به باور اغلب 1350 سال پیش از میلاد مسیح نوشته شده است، اشاره‌ای به لباس زنان دارد، یعنی در آن وقت اگر زنی چنان لباس می‌پوشید که کاملاً شکمش را می‌پوشاند، مردان این عمل را بر علیه میل رب الانواع می‌دانست، همچنین برای‌ شان بسیار عجیب بود اگر زنی در انظار شان بسیار پوشیده ظاهر می‌شد. بنابراین امروز هم با وصف همه آزادی‌های که در اروپا وجود دارد، این زن نیست که لباس یا وسایل دیگر را انتخاب می‌کند بلکه شرکت و کمپنی‌های غول آسای تولیدی- تجارتی مردانه است که زن را فقط در حد مصرف‌گر بی‌اراده و بی‌انتخاب تنزل می‌دهد، پس جهان سرمایه‌داری به زن آزادی مصرف را داده است در برابر نقش اراده و انتخاب مصرف را، از زن ربوده است، او در موقعیتی قرار می‌گیرد
قرار می‌گیرد که همه‌ چیز بسیار متنوع برایش ساخته شده باید الزاماً مصرف آن را ولو هر چه هنگفت باشد به دوش گیرد.
جنسیت در زبان
زبان شناسی در نظام کلی زبان به مثابه علم جایگاهی ویژه‌ای دارد که بسا پهلو‌های زبان را پژوهیده است از جمله روابط آن را با ذهن و حافظه، فرهنگ، گفتار، معنای واژه، ادبیات و روان مشخص کرده است.
اگر بگوئیم که ما چگونه جملات را تولید و درک می‌کنیم؟ پاسخ این پرسش را دستور زبان یا زبان شناسی محض ارائه نمی‌تواند بلکه نیاز به روان شناسی زبان پیدا می‌کنیم، بنابراین نقش قضیه ذهن و حافظه و رابطة آن با واژه و دستور به مثابه تأثیر مفهومی بی‌پایه نیست. اگر چه ذهن اعتبار نیروی فرا مغزی‌اش را از دست داده، اما قوة یادگیری و به یاد سپاری نقش حافظه را بازی کرده در کردار و عملکرد لفظی- زبانی ما تبارز می‌کند. چامسکی در دهه 1960میلادی با تمام توانش به نفع زبان شناسی روان شناختی وارد عرصه شد و دستور ذهنی زبان را عرضه کرد، در ضمن اصطلاح توانش وکنش را نیز ابراز کرده و این دو را از هم متمایز کرد. بنابراین توان خود، دانشی است که افراد از دستور زبان شان در ذهن دارند، در حالی‌که کنش دانش استفاده از توانش است به‌گونه‌ای‌که فرایند‌های تولید و درک جمله را بتوان متجلی ساخت. بنا به این دیدگاه گفتار و به‌کار گیری واژه‌ها برای افهام و تفهیم از توانش سرچشمه می‌گیرد که از ذهن (حافظه) ناشی می‌شود.(8)
زنان در مقایسه با مردان در حوزه‌های مختلف زندگی به‌خاطر عدم فرصت تبارز و تشبث بی‌تأثیر بوده اند از جمله در زمینه واژه سازی و انباشته‌های حافظة بشری.
زبان بزرگترین تبارزش را با عنصر واژگانی و دستوری در ادبیات نمود می‌بخشد و ادبیات چهرة پرتوان هنریی فرهنگ است، فرهنگ و ادبیات هم متأثر از مفاهیم حافظه‌ای بشر است و هم تبارز دهنده آن، اما این حافظه بشر در طول تاریخ با نمایندگی کامل مرد قامت بر افراشته است، به‌همین لحاظ است که زن در ادبیات استعاره شده است. تمام پیکر زن در زبان ادبی و حتا در زبان معمول و عامیانه استعاری است اگرچه استعاره یک بحث زیبایی شناسی در ادبیات است ولی بیانگر استبداد است، استبدادی‌که از جنس پرستی مردانه در ادبیات راه یافته و فرهنگ را تبیین کرده است. مرد در پرنوگرافی قدرت یا سخن گفتن در مورد جنسش آزادی
دارد و زن از این قدرت برخوردار نیست، از این روی نقشش در تولید واژه و تبیین‌های فرهنگی نادیده گرفته شده و جنس او در زبان کتمان شده و در ادبیات به استعاره تبدیل شده است.
به این زبان ادبی از متن قابوس نامه توجه کرده، تفاوت جنسیتی را در زبان و ادبیات ملاحظه کنید تا به نتیجه برسید:
«زن پاکروو پاکدین باید و کد بانو و شوی دوست و شرمناک و پارسا و کوتاه زبان و کوتاه دست و چیز نگهدارنده تا نیک بود که گفته اند زن نیک عافیت زندگانی بود...»(9)
نمونه‌ای از زبان عامیانه، پدرم از زبان پدرش نقل می‌کند: «دختر خدایی، زن مایی» یا «عقل زن در بجلک پاهایش است.»
منابع و مأخذ
1- آنتونی کرسیتی، اساطیر چین، ترجمه باجلان فرخی، چاپ 1373 نشر گلشن، ص81.
2- انتونی کرسیتی، اساطیر یونان، ترجمه باجلان فرخی، چاپ 1373 نشر گلشن، ص 53.
3- فردوسی، شاهنامه، سازمان چاپ و انتشارات جاویدان، ص 4
4- ویل دورانت، لذات فلسفه، ترجمه عباس زریاب، چاپ دانشجویی 1383، ص 144
5- حمید، سخنان بزرگان، نشر سمت چاپ 1372
6- جامعه شناسی زنان، ترجمه منیژه نجم عراقی، نشر نی، 1383، صص 23 و 24
7- آنتونی گیدنز، جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، نشر نی، چاپ پانزدهم، 1384، ص 205
8- دنی استاینبرگ، روان شناسی زبان، ترجمه دکتر ارسلان گلفام، چاپ 1381، نشر سمت، ص 108
9- مریم پاک نهاد جبروتی، فرا دستی و فرودسی در زبان، چاپ 1381، نشر گام نو، ص 31

رشته مطالعات زنان که همزمان با آغاز موج جدید جنبش های زنان از دهه هفتاد به‎صورت آکادمیک در کشور های مختلف ایجاد شده، یک برنامه تحصیلی میان‎رشته‎ای است که عمدتا شاخه‎ها ی علوم انسانی، اجتماعی و بهداشتی را در برمی گیرد و ادعای این را دارد که نگرش آن به مسایل زنان به گونه ای است که آنان را از دیدگاه خودشان و نه از زاویه و مطالعات، ادعاها یا نوشته‎های مردان درباره زنان، مورد پژوهش و بررسی قرار می دهد. از آن‎جا که ریشه‎های تاریخی و فکری این رشته به جنبش های پیشرو و خواهان تغییر اجتماعی در سراسر جهان بازمی گردد، دانشگاه‎هایی که به این موضوع می پردازند نیز از این جنبش ها تأثیر گرفته اند.
این رشته دانشگاهی به تبعیت از فراگیر شدن جنبش فمینیستی در جهان به اکثر کشورها منتقل شد و جای خود را در دانشگاه‎های سراسر جهان باز کرد. در ایران نیز از حدود ده سال پیش، برخی از مفاهیم فمینیستی وارد عرصه دانشگاهی و آکادمیک شده و کتاب‎ها و مقالات زیادی در این زمینه منتشر شده است؛ چنان‎که هم‎اکنون ما شاهد شکل‎گیری یک رشته کاملا مجزا و مستقل با نام مطالعات زنان هستیم.
همزمان با تأسیس این رشته در ایران، اندیشمندان و صاحب‎نظران مسایل زنان هرکدام به بحث و نقد و نظر در این زمینه و نیز به تحلیل این رشته و ضرورت وجود آن از نگاه خودشان پرداختند. اما برای فهمیدن هدف و علت واقعی تأسیس این رشته در ایران، کافی است نگاهی به نظرات و دلایل برخی از طراحان و بنیانگذاران این رشته در کشورمان داشته باشیم تا دقیق‎تر بتوانیم درباره آن اظهارنظر کنیم.
صادق آیینه‎وند (رییس دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس)، نهله غروی (استادیار دانشگاه تربیت مدرس) و زهرا رهنورد (رییس سابق دانشگاه الزهرا) از جمله طراحان این رشته در ایران بودند، آن‎ها بر این عقیده هستند که «چون این رشته در کشوری اسلامی تأسیس می‎شد، هدف ما این بود که با پایه‎های اسلامی و دیدگاه‎های دین اسلام پایه‎گذاری شود. البته ما تجربه کشورهای غربی را نیز بررسی کردیم و دیدیم که بیشتر آن‎چه در این کشورها مطرح می‎شود، مسئله فمینیسم و بررسی موقعیت و حقوق زن است، اما آن‎چه ما در نظر داشتیم، بیشتر این بود که واقعیت حقوق انسانی زن و در کنارش مرد را که هیچ‎گاه نمی‎توانند جدا از هم باشند، در دین اسلام بررسی کنیم. در حقیقت هدف ما این بود که واقعیت اسلام را در برابر آن‎چه در غرب تدریس می‎شود، مطرح کنیم.»
به‎طور کلی با نگاهی به آرا و نظرات صاحب‎نظران و پایه‎گذاران اصلی این رشته در ایران، می‎توان این‎گونه نتیجه‎گیری کرد که هدف از تأسیس رشته مطالعات زنان در مراکز دانشگاهی کشور، ایجاد بینش صحیح و غیرجانبدارانه از جایگاه زن در هستی و جهان امروز و نیز توجه به‎تفاوت‎های فرهنگی و فکری زن ایرانی مسلمان با زنان سایر نقاط جهان به‎صورت علمی و آکادمیک و با توجه به مطالعات تطبیقی است.
اکنون پس از گذشت حدود هفت سال از تأسیس این رشته و اولین دوره تدریس آن در چهار دانشگاه مطرح کشور، انتقادی که به این رشته می‎شود این است که دچار تحولات و تغییرات شدید و پیش‎بینی‎ناپذیری در روند خود شده و به نحو محسوسی از اهداف و نیات ابتدایی بنیانگذاران و طراحانش فاصله گرفته است.
انتقاد دیگری که در مورد تأسیس رشته مطالعات زنان می‎توان به آن اشاره کرد، عدم سنجش کافی از ضرورت‎های تأسیس این رشته و نیز اجرای عجولانه آن بدون انتخاب مفاد درسی مناسب و اساتید متخصص در این رشته از قبل بود؛ به‎طوری که اکنون پس از گذشت هفت سال از تأسیس این رشته در دانشگاه‎های کشور، هنوز روشن نیست که این رشته زیر مجموعه چه گروهی است و کدام‎یک از رشته‎های علوم اجتماعی یا حقوق را می‎توان مادر این رشته به حساب آورد. لذا نتیجه این بی‎دقتی و ناحسابگری اکنون به‎صورت ضعف تئوریک در این رشته دانشگاهی خود را نشان می‎دهد.
آزاد فلاح، استاد دانشگاه تربیت مدرس، در این‎باره معتقد است: «تأسیس این رشته یک حرکت عجولانه بوده و چندان در نحوه شکل‎گیری و ایجاد آن فکر نشده است. این مورد از موارد درسی ارایه شده و سرفصل‎های دروس پیداست. از دیگر سو، دانشگاه‎های برگزار‎کننده این رشته نیز از تخصص لازم در راستای ارایه این رشته برخوردار نیستند.»
از طرفی دیگر، این رشته دانشگاهی بدون این‎که در ابتدا در مقطع کارشناسی مطرح شده و به دانشجویان معرفی و تدریس شود، در مقطع کارشناسی ارشد دانشجو گرفته و این ابهام را به‎وجود آورده است که رشته‎ای که دانشجوی کارشناسی ندارد چگونه دانشجوی کارشناسی ارشد می‎پذیرد؟ آیا برای تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد دانشجویان نیاز ندارند که ابتدا مقطع کارشناسی را بگذرانند؟ و لذا این‎گونه است که دانشجویانی که از مقطع کارشناسی، حتی کارشناسی علوم اجتماعی به این رشته می‎آیند، هیچ ذهنیتی نسبت به آن ندارند و در ابتدای دوره تحصیل بعضا رشته مطالعات زنان را متفاوت از انتظارات خود ارزیابی می‎کنند.
دیگر انتقادی که به رشته مطالعات زنان در کشور ما وارد است این‎که به‎لحاظ معرفتی کوچکترین اتفاق نظری میان اساتید این رشته در دانشگاه‎های مختلف کشور وجود ندارد؛ از این‎رو با رویکردهای متفاوتی نسبت به مسایل زنان در بین اساتید این رشته در دانشگاه‎های کشور مواجه هستیم و این باعث ایجاد دوگانگی و به تبع آن سردرگمی دانشجویان در این رشته شده است. به‎طور مثال، می‎توان به شکاف و فاصله معرفتی بین اساتید این رشته در دانشگاه تهران و دانشگاه علامه طباطبایی اشاره کرد که سبب وجود ابهام در تحلیل مسایل زنان در کشور ما شده است. دکتر اعزازی، استاد رشته مطالعات زنان در دانشگاه علامه طباطبایی، معتقد است که این رشته باید تلاشی در جهت تغییر وضع موجود زنان در کشور ما باشد و از نگاه خود زنان به مسایل و مشکلات زنان نگاه کند. اما در مقابل سهیلا صادقی، استاد گروه مطالعات زنان و رییس مرکز مطالعات زنان دانشگاه تهران، اعتقادی به گرایش‎های جدید مثل مطالعات زنان و مطالعات جوانان ندارد و آن را نوآوری‎های بی‎رویه می‎داند. وی معتقد است وقتی مسایل زنان را از بقیه مسایل جدا می‎کنیم همه آدم‎ها فکر می‎کنند که زنان به‎عنوان زن مسئله دارند در حالی‎که بسیاری از مسایل و مشکلات زنان در ارتباط با دیگران است و اگر زنان را جدا کنیم‎، مسایل آنان را از متن به حاشیه برده‎ایم.
در پایان نگاهی فهرست‎وار به پایان‎نامه‎های انجام شده توسط دانشجویان رشته مطالعات زنان در دانشگاه علامه طباطبایی تهران خواهیم داشت تا نوع نگاهی که دانشجویان این رشته به‎عنوان کارشناس به مسایل و مشکلات زنان دارند و شکافی که مابین اهداف ابتدایی این رشته و وضعیت حال حاضر آن موجود است، روشن شود.
لیست پایان‎نامه‎های انجام شده درباره رشته مطالعات زنان در دانشگاه علامه بدین قرار است:
1- بررسی عوامل مؤثر بر نگرش مردان نسبت به نقش اقتصادی زنان؛
2- بررسی عوامل مؤثر بر میزان قدرت زنان در تصمیم‎گیری‎های خانواده؛
3- بررسی تأثیر شغل زنان بر روی مشارکت سیاسی آنان؛
4- بررسی اثر ناباروری بر سلامت روانی زنان؛
5- بررسی تأثیر حمایت‎های سازمان‎های غیر‎دولتی بر وضعیت اجتماعی - معیشتی زنان سرپرست خانوار؛
6- بررسی تأثیر میزان همگونی اقتصادی - اجتماعی زوجین بر قدرت زنان در خانواده؛
7- بررسی جنبش اجتماعی زنان از مشروطه تاکنون؛
8- بررسی رابطه زنانگی و ورزش؛
9- بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان مشارکت سیاسی دانشجویان دختر؛
10- بررسی عوامل خانوادگی - اجتماعی مرتبط با جرایم زنان زندان اوین؛
11- بررسی عوامل خانوادگی مؤثر بر تعارض نقش شغلی – خانه‎داری زنان شاغل؛
12- بررسی عوامل مؤثر بر آسیب‎دیدگی اجتماعی زنان زندان استان مرکزی؛
13- بررسی عوامل مؤثر بر رضایت شغلی زنان شاغل در ادارات دولتی؛
14- بررسی عوامل مؤثر بر میزان خشونت مردان نسبت به زنان؛
15- بررسی عوامل مؤثر بر نگرش دانشجویان نسبت به ازدواج و همسرگزینی؛
16- بررسی عوامل مؤثر بر نگرش زنان به سقط جنین؛
17- بررسی عوامل جامعه‎شناختی مؤثر بر اقدام به خودکشی دختران؛
18- بررسی و سنجش نگرش دانش‎آموزان دختر دبیرستانی به ارزش‎های غربی و عوامل مؤثر بر آن؛
19- تأثیر جلسات مذهبی زنانه بر کیفیت زندگی زنان شرکت‎کننده؛
20- تأثیر دینداری بر رضایت زنان از زندگی زناشویی؛
21- تغییر نقش جنسیتی زنان در فیلم‎های ایرانی پس از انقلاب؛
22- بررسی عوامل مؤثر بر نگرش مردان نسبت به اشتغال زنان؛
23- بررسی اثر مادری بر وضعیت اجتماعی زنان؛
24- عوامل اجتماعی مرتبط با نگرش مردان نسبت به مهریه؛
25- بررسی عوامل خانوادگی مؤثر بر شکل‎گیری هویت جنسیتی در دختران؛
26- تأثیر تفاوت‎های جنسیتی بر بهره‎گیری فناوری‎های اطلاعات و ارتباطات در میان دانشجویان؛
27- تأثیر باورهای جنسیتی بر ایفای نقش‎های خانگی زنان متاهل - شاغل؛
28- بررسی عوامل مؤثر بر شیوه اعمال قدرت زنان در خانواده.

بررسی:
از ابتدای تأسیس رشته مطالعات زنان در کشور، قرار بود که تحول بزرگی در مواجهه با مشکلات و مسایل پیش‎روی زنان به‎وجود آید؛ اما اکنون که به محتوای این رشته و پایان‎نامه‎هایی که دانشجویان این رشته به آن می‎پردازند می‎نگریم، نشانی از تحول در آن دیده نمی‎شود و همه تکرار مسایلی است که رشته‎های قبلی مانند علوم اجتماعی و حقوق نیز به آن‎ها می‎پرداختند.
با نگاهی به اکثر موضوعات انجام گرفته در این پایان‎نامه‎ها، این سؤال به ذهن‎ها متبادر می‎شود که راستی چقدر از این موضوعات، مسایل و مشکلات اصلی زنان جامعه ما را در بر می‎گیرد؟آیا واقعا این‎ها دغدغه‎های امروز زنان ما هستند؟ آیا پرداختن به مسایلی همچون خودسوزی زنان - که امری شایع در میان زنان روستایی ماست - مهمتر است یا پرداختن به عوامل مؤثر بر استفاده از فناوری‎های ارتباطی؟ آیا دانشجویان و کارشناسان این عرصه در کشور ما واقعا با فضای زنان و مسایل آن‎ها آشنایی دارند یا تنها به تقلید از نظریات غربی و نگاه‎های فمینیستی به تحلیل مشکلات زنان می‎پردازند؟ چند درصد از پایان‎نامه‎های این رشته از زاویه و رویکرد دینی و فرهنگ بومی جامعه ما به تحلیل مسایل مربوط به زنان پرداخته‎اند؟
چند درصد از پایان نامه‎های صورت گرفته در این رشته، خانواده را به‎عنوان مسئله اصلی مورد بررسی قرار داده است؟ آیا نقش خانواده در تحلیل مسایل زنان هیچ جایگاهی ندارد؟
در هر حال با توجه به این نکات، باید در نظر داشت که مسئله زنان در دنیا هرچه که باشد، موضوع سخن در این‎جا زن ایرانی است. زن ایرانی و مسئله آن، با زنان دیگر سرزمین‎ها تفاوت عمیقی دارد؛ گو این‎که دغدغه‎ها و اصول مشترکی نیز میان زنان وجود دارد. زن ایرانی و مسئله آن ریشه در فرهنگ، زبان، رسوم و عادات سرزمینی با تاریخ چندهزار ساله دارد و قریب چهارده قرن است که دارایی‎های تمدنی زن ایرانی با یکی از فربه‎ترین ادیان جهان آمیزش یافته و در بروز خارجی آن با موجودی انسانی مواجه هستیم به نام «زن ایرانی مسلمان» که برای فهم و شناخت مسئله زنان، ارایه راهکار و برنامه‎ریزی در جهت حل و رفع آن، باید به هر سه جزء این عنوان توجه کرد و غفلت یا تغافل از یکی از این سه جزء و یا فروکاستن هرکدام به دیگری به حل مسئله زنان چندان کمکی نمی‎کند. رشته مطالعات زنان باید در ایران چنان بومی شود که توجه به این سه جزء در تاروپود آن تنیده شده باشد.
رشته مطالعات زنان در ایران باید هم به کار توجیه و تبیین و ترویج جنبه‎های مثبت زندگی زن ایرانی بیاید و هم به تغییر، اصلاح و بهبود جنبه‎های منفی موجود در جامعه زنان بپردازد. عزت و عظمت زن ایرانی در نقش مادر یا همسر، محوریت خانواده، ایفای نقش‎های اجتماعی با حفظ دو عنصر حجاب و عفت، موضوعاتی هستند که رشته مطالعات زنان نمی‎تواند نسبت به آن‎ها بی‎تفاوت باشد. از طرف دیگر، وجود مشکلات حقوقی، اقتصادی و فرهنگی در جامعه ما امری نیست که بتوان نسبت به آن تغافل ورزید.
با نگاهی به پایان‎نامه‎های ارایه شده، می‎توان نتیجه گرفت که رشته مطالعات زنان در کشور ما مانند سایر کشورهای جهان، از دیدگاه‎ها و نظریات انتقادی فمینیستی تأثیر پذیرفته است. به‎طوری که حتی بومی‎ترین مسایل و مشکلات زنان در کشور را یا نادیده گرفته و یا با استفاده از نظریات فمینیستی تحلیل می‎کند. این در حالی است که جریان فکری و اجتماعی فمینیسم در جوامع غربی نه تنها با معضلات و نقصان‎های بسیار زیادی مواجه شده است بلکه خیل عظیمی از طرفداران و هواداران خود را نیز از دست داده و دیگر حتی زنان غربی نیز از این جریان رو گردانده‎اند.
سخن خود را با بیان جملاتی از رهبر معظم انقلاب در این زمینه که در جمع کثیری از زنان در ورزشگاه آزادی در سال 1376 ایراد شده است به پایان می‎برم:
«متأسفانه امروز من می‎بینم بعضی از مقالاتی که به‎عنوان دفاع از زن نوشته می‎شود، بعضی از سخنانی که به‎عنوان احقاق حقوق بانوان بر زبان جاری می‎شود، کاملا از موضع انفعال است. چون غربی‎ها این‎طور گفته‎اند، چون اروپایی‎ها این‎طور نوشته‎اند، چون به ما این‎طور نسبت داده‎اند. ما هم در مقام دفاع حرفی بزنیم و راهی را بپیماییم. این کاملا منحرف‎کننده و اغواکننده است. ما باید ببینیم حقایقی که در عالم وجود دارد - که بیشترین این حقایق هم در تعالیم اسلامی است - این‎ها چیست؟»